Co to jest gama?
Zacznijmy od określenia czym w ogóle jest gama.
W muzyce to uporządkowany, wg pewnych zasad, ciąg 8 dźwięków. Pierwszy i ostatni dźwięk powtarza się w odległości oktawy czystej od siebie. Nazwę gamy bierzemy od nazwy pierwszego dźwięku. Gama ma osiem stopni. Stopnie liczymy od I do VIII i zapisujemy używając cyfr rzymskich.
W muzyce jest wiele odniesień do matematyki. Lubię tę powtarzalność zasad. Wynika z nich wiedza o tym, że jeśli nauczymy się jak jest zbudowana jedna gama majorowa, to inne będą zbudowane wg tych samych zasad.
Stąd najprościej przyjrzeć się gamie C-dur, która nie ma żadnych znaków przykluczowych, a której na pianinie odpowiadają tylko białe klawisze.
Jak spojrzymy na klawiaturę, to widzimy, że czasem między białymi klawiszami znajdują się jeszcze czarne, a czasem mamy dwa białe klawisze obok siebie bez tego czarnego. Stąd potrzebna nam jest wiedza o półtonach.
Co to jest półton?
Półton jest to najmniejsza odległość między dźwiękami używana w systemie równomiernie temperowanym*, czyli ogólnie mówiąc we współczesnej muzyce.
*System równomiernie temperowany w skrócie oznacza strój muzyczny, gdzie odległość oktawy podzielona jest na 12 równych części.
Jeśli spojrzymy na klawiaturę pianina i obejmiemy wzrokiem gamę C-dur, to zobaczymy, że oprócz białych klawiszy znajdują się tam jeszcze czarne. One nie należą do gamy C-dur. Jednak te wszystkie klawisze (białe i czarne) są tak podzielone, że grając po kolei WSZYSTKIE dźwięki, każdy będzie oddalony od wcześniejszego i następnego dokładnie o pół tonu. I tych półtonów będzie dokładnie 12 w obrębie oktawy. Jeśli będziemy grać od c do następnego c oddalonego o oktawę znajdziemy 12 półtonów. Ta sama sytuacja będzie jeśli zagramy od e (do następnego e), od d (do następnego d) itd.
Zobaczmy na zdjęcie:
Czerwone strzałki łączą dwa sąsiadujące klawisze. Dźwięki zagrane na klawiszach znajdujących się obok siebie zawsze mają te samą odległość – pół tonu.
Ważne: Zwróćcie uwagę na przykładzie klawisza c i d, że nie wszystkie białe klawisze leżą obok siebie. Niektóre z nich mają jeszcze jeden klawisz czarny* między sobą. Między dźwiękami zagranymi na klawiszach c i d mamy dwa półtony (pierwszy od białego c od czarnego klawisza do góry, drugi od czarnego klawisza do d). Dwa półtony dają nam 1 cały ton.
Czyli odległość między c – d to cały ton.
A odległość między e – f to pół tonu.
*Na tym etapie nie używam nazwy wspomnianego czarnego klawisza. Będę o tym szerzej pisać kiedy będziemy mówić o enharmonii.
Budowa gamy majorowej
Na koniec już tylko trzeba wspomnieć o budowie gamy majorowej.
Spójrzmy jeszcze raz na zdjęcie.
Gama majorowa zbudowana jest z całych tonów i półtonów.
Między:
I i II,
II i III,
IV i V,
V i VI,
VI i VII
stopniem mamy całe tony.
Natomiast półtony mamy dwa i znajdują się między stopniem:
III i IV,
VII i VIII.
Czy to jest proste? Na wszelki wypadek zobaczmy to jeszcze inaczej.
Budowa gamy majorowej:
cały ton, cały ton, półton, cały ton, cały ton, cały ton, półton
Każda gama majorowa zbudowana jest w taki sam sposób:
To co najpiękniejsze w tym wszystkim, to fakt, że jeśli nauczymy się budowy gamy C-dur, zbudujemy każdą inną gamę majorową . Jeśli kiedyś przypadkiem zapomnimy jaki porządek dźwięków jest używany w takiej gamie – spójrzmy na klawiaturę pianina. To jest prawdziwa ściąga:)
Czy mając wiedzę z tego artykułu jesteś w stanie zbudować samodzielnie gamę G-dur?